Algemeen

 

Op deze pagina wordt algemene informatie over amateur satellieten geplaatst.

In Electron, het maandblad van de VERON staan regelmatig artikelen over amateursatellieten.

Meestal is dat achtergrond informatie over lopende en komende projecten.

Actuele informatie over satellieten wordt onder de kop “Laatste berichten” op de home pagina van de VHF-commissie weergegeven. Bovenaan deze pagina bij ‘Satelliet nieuws’ zijn deze ook te vinden.


Hier een opmerkelijke foto gemaakt door ESA’s Solar Orbiter.

Afbeelding

Published on Twitter by ESA

ESA toont hier een foto van de zon, gemaakt op een afstand van 48 miljoen km van de zon. Dit is op een derde van de afstand zon-aarde.

De satelliet wordt tijdens de ellipsvormige passages ongeveer 500 graden heet en heeft een titanium scherm naar de zon gericht om de intense warmte te weerstaan.


Frequentie lijsten

Frequenties, die veelal bij satelliet communicatie in gebruik zijn, zijn in een website keurig onderverdeeld. De website van AMSAT UK laat een grote hoeveelheid aan informatie over de frequentie coordinatie van de IARU zien. De link  http://amsat.org.uk/iaru/ opent de beginpagina. En interessanter nog zijn de onderliggende pagina’s met details van de gecoordineerde satellieten. En tenslotte zit er ook nog een pagina van Jan King aan gekoppeld die spreadsheets bevat voor het berekenen van diverse voor satellietwerk interessante gegevens zoals buget link en antenne impedantie.

Nieuwe satellieten

Naar verwachting worden rond 20 juni een aantal cubesats met de hand vanuit ISS in de ruimte uitgezet. Het is een groep van 10 satellieten van Russische universiteiten. Veel informatie over russische satellieten en de Russische amateur aktiviteiten is te vinden op een nieuwe website: https://r4uab.ru/ Ook is daar info te vinden over satellieten die niet op dewebsite van Celestrak voorkomen.

Een gelukkige eigenschap van deze website is dat Google Translate rechtsboven op de website is geintegreerd. Vertaling van het russisch naar nederlands laat een goed leesbare site zien.


SSTV uitzendingen en  ARISS schoolcontacten

Regelmatig zijn er SSTV uitzrndingen te ontvangen vanuit het ruintestation ISS. Meestal is dat ter gelegenheid van een bijzondere datum. Maar er zijn ook uitzendingen met een bepaald thema.

De meeste uitzendingen zijn te ontvangen in PD120 mode en bestaan over het algemeen uit een serie van 12 verschillende afbeeldingen. Aan deze uitzendingen is ook het behalen van een certificaat gekoppeld. Door het uploaden van een of meerdere ontvangen foto’s komt men in aanmerking voor zo’n certificaat. Informatie over het opsturen van de ontvangen beelden is te vinden op de webpagina: https://www.spaceflightsoftware.com/ARISS_SSTV/index.php

Helemaal onder op deze webpagina staat een link naar de pagina waar de ontvangen beelden kunnen worden ge-upload en waarna een certificaat kan worden ontvangen.

 

Ham TV

Eindelijk is het dan gebeurd, de HAM-TV zender is gekeurd en eind maart met een SpaceX missie gelanceerd.

Het heeft heel wat moeite gekost om de zender door de strenge keuringen bij NASA te loodsen. Zelfs de gehele papierwinkel moest weer opnieuw worden uitgevoerd.

Het zal nog enige tijd duren voordat de HAM-TV zender weer in ISS geinstalleerd is. Daarvoor is zoals, bij alle  apparatuur die in ISS geinstalleerd wordt, een training van de astronauten nodig. Maar het lange wachten zit er eindelijk op.

Schoolcontacten

In de onderstaande lijst staan aankondiging van geplande ARISS schoolcontacten, voor zover deze in Nederland te ontvangen zijn. Telebridge verbindingen die in onze omgeving te ontvangen zijn komen in deze lijst voor. Waar mogelijk is een datum en tijd genoemd. Omdat de exacte planning bij NASA pas 1 tot 2 weken van tevoren wordt gedaan is van de meeste verbindingen in eerste instantie alleen bekend in welke week een ARISS contact met ISS kan plaatsvinden. Zodra de exacte datum en tijd bekend is wordt deze hier vermeld, en weergegeven in UTC.Picture
Kijk vooral ook op de homepagina onder de kop “Satelliet nieuws” voor de laatste details en de vragen die gesteld gaan worden tijdens een schoolcontact.

Na de installatie van de ATV zender in ISS is het mogelijk dat er tijdens een schoolcontact van Hamvideo gebruik wordt gemaakt. De astronaut is dan rechtstreeks te volgen. De ATV uitzendingen zijn met behulp van een schotelantenne (1,20 meter of meer) rechtstreeks op 13 cm te ontvangen. Ook via de BATC worden beeld en geluid als internet videostream doorgegeven.

Schoolcontacten zijn hier in Nederland rechtstreeks te beluisteren. Dat geldt voor directe verbindingen, maar ook telebridge verbingen die via de 2 Europese ARISS grondstations (in Italie en Belgie) lopen. Op VHF wordt als downlink bijna altijd de frequentie 145,800 MHz gebruikt. Minder bekend is dat ook af en toe de UHF frequentie 437,525 MHz gebruikt wordt tijdens schoolkontakten.

De vragen die de scholieren gaan stellen zijn op de ARISS website https://www.ariss.org/upcoming-educational-contacts.html  te vinden. Ook wordt hier uitgebreide informatie over de school zelf getoond. Meestal staat aan het einde van die uitgebreide informatie ook een link waarop het schoolcontact live via internet te volgen is.

Ook zie je op deze website een aantal schoolstation verbindingen staan van directe verbindingen die hier in Nederland niet te ontvangen zijn. Het is wel mogelijk mee te luisteren via een websdr station in de omgeving van de school of het ARISS grondstation dat voor een telebridge verbinding zorgt.

Datum Tijd (UTC) School ISS Call
Friday
29 mrt
8:40 Amur State University
Blagoveshchensk, Russia
Aleksandr Grebyonkin
RZ3DSE
direct
Friday
29 mrt
14:50 Belarusian State University
Minsk, Belarus
Marina Vasilevskaya direct
Thursday
4 mrt
14:51 Collège Théodore Monod
Gagny, France
Mike Barratt
KD5MIJ
direct via
TM2ISS
Sunday
7 apr
9:20 Volga State University
Russia
Aleksandr Grebyonkin
RZ3DSE
direct
8 – 14 apr ARTADEMIA,

Milano, Italy

Scuola Secondaria I grado “A. Moro”
Ponte Lambro (CO), Italy

direct via
IK1SLD
15-21 apr Mrs Ethelston’s CE Primary Academy at Axminster Community Academy Trust

Lyme Regis, United Kingdom

direct via
GB4ACA
22-28 apr American International University
Salmiya, Kuwait
direct via
AFØS
6 – 12 may Eric Knows CIC
Newcastle upon Tyne, United Kingdom
telebridge
3 – 9 june Agrupamento de Escolas Dr. Serafim Leite
São João da Madeira, Portugal
direct via
CS5SS
30 sept – 6 oct Centre de Formation de la Base Aérienne de Payerne
Payerne, Switzerland
direct via
HB9SPACE

Telebridge verbindingen worden over het algemeen opgezet omdat de betreffende school niet over voldoende ondersteuning door radio zendamateurs en apparatuur kan beschikken. Een andere oorzaak kan zijn dat de school te weinig horizon zicht heeft waardoor de tijd van een mogelijke verbinding erg kort wordt. Telebridge schoolstation verbindingen worden via de telefoon van de school naar NASA gemaakt en vanuit NASA doorverbonden naar een van de door ARISS gekwalificeerde amateur grondstations. Het is dus wel degelijk een echte amateurverbinding, zij het via een omweg. Directe schoolstation verbindingen zijn zoals het woord al zegt verbindingen rechtstreeks tussen ISS en een compleet zendamateur grondstation dat op de betreffende locatie is opgesteld en daar ook door radio zendamateurs wordt bediend.

Het eerste onderdeel van een nieuw radio station in het Internationale ruimtestation is geinstalleerd

Op 2 september 2020 heeft het ARISS hardware team laten weten dat de installatie van het eerste onderdeel van een nieuw amateurradio systeem in de Columbus module van ISS is voltooid. De eerste tests zijn inmiddels met succes uitgevoerd. Dit nieuwe radio systeem in ISS bestaat uit een aantal onderdelen. Allereerst is daar een voedingsmodule die zowel in het Russische deel van ISS alsook in de andere delen van ISS bruikbaar is. Het Amerikaanse deel van ISS werkt met 120 volt en het Russische deel werkt met een lagere spanning. Het tweede deel vervangt de Erikson radio met de packet module die sinds juli 2000 in de Columbus module aanwezig is. Daarnaast zijn er natuurlijk ook nog de benodigde verbindingskabels en de microfoon. Alles bij elkaar een stevig pakket dat geheel aan alle ruimte qualificaties moet voldoen.

Als eerste test is de crossband repeater van het nieuwe systeem getest. Daarbij is als uplinkfrequentie van 145,99 MHz met FM modulatie gebruikt met een subaudio carrier van 67 Hz. En de downlink frequentie was in hierbij 437,800 MHz. De eerste signale zijn tijdens de test op 2 sept om 01:02 UTC waargenomen. Verdere tests worden in de toekomst vooraf aangekondigd.

Het nieuwe voeding en radio systeem is op 6 maart 2020 aan boord van de Space-X CRS-20 lancering naar het ruimtestation verscheept. Het geheel bestaat uit een Kenwood D710GA zendontvanger die speciaal voor ruimtevaart aangepast en gequaligiceerd is en de voeding die op alle spanningen kan werken die in ISS worden gebruikt. En daarbij horen natuurlijk ook nog de nodige verbindingskabels. Het ontwerp, de ontwikkeling, de productie, het testen en de lancering van het eerste pakket is een project dat inmiddels 5 jaar heeft geduurd en volledig door vrijwilligers van ARISS is uitgevoerd. Voor radiozendamateurs moet dit nieuwe systeem met meer zenvermogen een reeks nieuwe mogelijkheden bieden. Voor ARISS komen daar nog de mogelijkheden voor schoolstation verbindingen bij. Dat zijn onder andere de mogelijkheid voor een crossband repeater, packet radio en de Kenwood VC-H1 slow-scan televisie (SSTV) uitzending.

Repetidor de la Estación Espacial ! Nuevo equipo instalado ...

Foto: Testopstelling van de nieuwe voeding en transceiver.

Een tweede complete pakket is intussen gereed en wordt getest om een ruimte qualificatie te verkrijgen. Dit tweede pakket zal na lancering in het Russische deel in ISS worden geinstalleerd. Dit tweede deel biedt onder andere simultaan frequentiegebruik, een voice repeater en packet mogelijkheden. Bovendien biedt een tweede identieke systeem de mogelijkheid om onderdelen uit te wisselen in geval van storingen aan de apparatuur.

Maar dat is nog niet alles. Astronauten en kosmonauten moeten tijdens de training op de grond het gebruik van het radiostation leren kennen. In totaal worden er 10 complete pakketten geproduceerd zodat deze beschikbaar zijn op alle belangrijke trainingscentra voor de ruimtevaarders. Bovendien zijn dit meteen reserve sets voor de toekomst. Toekomstige sets gaan volgens de laatste plannen ook over een L-band uplink beschikken. Deze is reeds in ontwikkeling. Ook met een ruimtevaart versie van de Raspberry-Pi, de ARISS-PI, is inmiddels begonnen. Het idee hierachter is dat ARISS hiermee zonder tussenkomst van de ISS bemanning uitgebreide SSTV uitzendingen kan verzorgen.

ARISS bestaat bijna geheel uit vrijwilligers. Door de ruimhartige bijdragen van ARISS sponsors en vele kleine bijdragen van individuele personen is het voor ARISS mogelijk deze activiteiten te blijven ontplooien. De ARISS.ORG website laat hierover meer informatie zien.

Amateur radio in het Intenationale Ruimtestation (ARISS) bestaat al meer dan 20 jaar en is ontstaan uit een internationale samenwerking van radio amateur verenigingen en ruimtevaart organisaties. Het primaire doel van ARISS is de promotie van wetenschap en techniek, maar ook bij te dragen aan kennis over ruimtevaart, vooral onder studenten en scholieren, door het organiseren van rechtstreekse radiocontacten tussen astronauten in de ruimte en scholieren. Kijk voor meer informatie hierover vooral eens op www.ariss.org want ook Nederlandse scholen kunnen een aanvraag voor een contact indienen.

Geinteresserd in een schoolcontact met ISS? Stuur mail naar PE1KEH (at) Veron.nl

Terug naar boven


Wat zijn amateur satellieten

Amateur satellieten worden over het algemeen in de ruimte gebracht door groepen amateurs die zich verenigd hebben in een werkgroep met een eigen status binnen de amateurwereld. Veelal zijn dit groepen die de overkoepelende naam beginnend met de aanduiding AMSAT gebruiken. Voorbeelden hiervan zijn o.a. AMSAT-DL, AMSAT-IT en ook AMSAT-NL die in 2015 is opgericht. Studenten aan universiteiten zijn veelal betrokken bij het ontwerpen van Cubesats.

Als een amateursatelliet na de lancering eenmaal in zijn baan terecht is gekomen en daadwerkelijk met uitzendingen begonnen is wordt een OSCAR nummer aan de satelliet toegekend. Oscar-0 is een naam voor de maan en Oscar-1 is de bekendste, het is de Russische Sputnik satelliet die in 1961 de wereld verraste.

Ook universiteiten gebruiken tegenwoordig de radiozendamateur wereld om de resultaten van de uitzendingen van hun satelliet te ontvangen. Als tegenprestatie wordt in meerdere gevallen dan ook een amateur transponder in een dergelijke satelliet ondergebracht.

Terug naar boven


Hoe zijn amateur satellieten te gebruiken

In satellieten wordt gebruik gemaakt van alle communicatievormen die een zendamateur tot zijn beschikking heeft. Denk hierbij aan een FM-Relais station, maar ook CW, SSB en vele vormen van digitale comunicatie komen voor. ATV ontvangst is tot nu toe alleen af en toe vanuit ISS beschikbaar. Wel zijn er vergevorderde plannen voor een geostationaire satelliet waar ook ATV onderdeel van kan zijn.

Wat het gebruik van satellieten in de ruimte voor ons als radiozendamateur tot een uitdaging maakt, is het feit dat de satelliet door de ruimte beweegt en niet op één plaats stilstaat, zoals een relaisstation op de grond. Deze beweging bij hoge snelheid heeft twee gevolgen: wij moeten de satelliet met de antenne volgen en er ontstaat de bekende doppler verschuiving. Dopplerverschuiving houdt in dat de frequentie waarop de amateur uitzendt bij de ontvanger in de satelliet op een andere frequentie binnenkomt. En ook de uitzending van de satelliet heeft een verschuiving bij de ontvanger tot gevolg. Hoe hoger de gebruikte frequentie, des te groter is de dopplerverschuiving. Het gevolg is dat de frequentie regelmatig moet worden aangepast.

Ook de stand van de antenne moet worden aangepast aan de beweging van de satelliet. Als we geen rondstralende antenne gebruiken moeten we de antenne op de satelliet blijven richten. Vooral bij hogere frequenties wordt het volgen van de positie van een satelliet moeilijker. We moeten de antenne beter uitrichten. Bovendien moeten we precies weten waar de satelliet zich bevindt. Voor beginners volstaat het om met een rondstralende antenne en een voorversterker voor ontvangst te beginnen. Verder gevorderde radiozendamateurs maken gebruik van horizontaal, verticaal en circulair gepolariseerde antennes.

Terug naar boven


Wat zijn de minimale vereisten voor een satelliet station

Om via een satelliet te werken is het handig om over twee losse apparaten te beschikken: een zender en een ontvanger. De zender en de ontvanger dienen gelijktijdig en onafhankelijk van elkaar in verschillende amateurbanden te werken. Helemaal goed is het als ze beide geschikt zijn voor FM, SSB en CW maar zelfs een dualband protofoon met alleen maar FM modulatie is voldoende om met FM satellieten te beginnen.

Aan de ontvanger worden geen bijzondere eisen gesteld. Een goede ontvanger is vaak voldoende. Een goede ontvanger met een ruisarme voorversterker, direct bij de antenne geplaatst, helpt heel veel om het soms toch wel zwakke signaal uit de ruimte te ontvangen. Dit geldt in steeds sterkere mate als de frequentie, waarop de satelliet uitzendt, hoger wordt.

De signaalsterkte van moderne satellieten varieert van zeer zwak tot behoorlijk sterk. Voor wat de zender betreft is vooral de uitgezonden signaalkwaliteit van belang. Ga uit van de normaal gebruikelijke DX-kwaliteit.

Terug naar boven


Meer satelliet informatie is te vinden op internet

http://www.amsat.org en https://amsat-uk.org
Op deze websites is veel informatie beschikbaar uiteenlopende onderwerpen. De sites zijn zeer omvangrijk en bevatten naast actuele ook veel achtergrond informatie over gelanceerde en te lanceren satellieten. Ook op onderwijsgebied is op deze sites veel informatie beschikbaar.
Op de AMSAT site kun je jezelf bovendien abonneren op het bekende amsat nieuws bulletin en andere interessante nieuwsbronnen. (link: http://www.amsat.org/mailman/listinfo). Wekelijks wordt dan een nieuws bulletin toegezonden met de laatste ontwikkelingen op amateurgebied en satellieten.

Voor real time informatie welke satelliet op dit moment (of straks) overkomt is de deze link heel praktisch. Scrol eerst helemaal naar beneden om daar je eigen locator in te vullen. Vervolgens zie je in het overzicht over hoeveel minuten welke satelliet over komt. Bij ‘Ele’ is de maximale elevatie aangegeven, probeer om te beginnen eerst de wat hogere elevatie hoeken. Klik met de muis op een satelliet in de lijst ‘Satell.’, dan krijg je direct (rechts) de uplink- en downlink frequentie van de betreffende satelliet te zien, inclusief dopplerverschuiving.  Bovenaan staat ‘1 2 3 4 6 8’, waarmee (door er op te klikken) het zoom niveau van de kaart gekozen wordt. Je ziet dan de baan van de geselecteerde satelliet ten opzichte van je locatie. Er is een ‘Help’ bij (bovenaan), gewoon proberen en er mee spelen. Er zijn best wel veel satellieten bij die niet direct interessant zijn om mee te beginnen. Welke dat wel zijn is goed te zien bij http://www.amsat.org/status/

http://ariss.org
Informatie over de zendamateur activiteiten in het ruimtestation ISS. Aanvragen van een schoolstation verbindingen met ISS is ook hier te vinden.

http://www.issfanclub.com
Aankondigingen van uitzendingen via het amateurstation in ISS zijn hier te vinden.

http://www.dk3wn.info
De website van Mike Rupprecht, DK3WN, bevat zeer veel informatie over amateursatellieten. Bovendien is Mike gespecialiseerd in het ontvangen van telemetrie gegevens van satellieten. Zijn website bevat dan ook bijzonder veel software voor het decoderen van telemetriedata, speciaal gemaakt voor diverse satellieten.

http://www.pe0sat.vgnet.nl
De website van Jan v. Gils, PE0SAT, bevat onder andere veel achtergrond informatie over vele satellieten.  Ook is er veel aandacht voor SDR ontvangst en de verwerking van telemetrie gegevens. Software die veelal met een dongle werkt is ook hier te vinden.

http://www.n2yo.com en
http://www.n2yo.com/satellites
Overzicht van nagenoeg alle tot nu toe gelanceerde satellieten. Geeft frequentie up- en downlink informatie en ook de satelliet status.

http://www.ne.jp/asahi/hamradio/je9pel/
Veel satelliet status en software informatie.

Naast deze websites zijn er talloze treffers op internet te vinden als met Google wordt gezocht met een paar trefwoorden zoals ‘satellite’ en ‘telemetry’.

http://space.skyrocket.de/doc_sat/oscar.htm
Overzicht van Oscar en RS nummers. Ocer de meeste satellieten is er tevens achtergrond info te vinden.

Terug naar boven